چربی خون و کلسترول بالا: علل، علائم و راه‌های کنترل
چربی خون بالا یا هیپرلیپیدمی، به افزایش غیرطبیعی چربی‌ها (لیپیدها) در خون گفته می‌شود. مهم‌ترین آن‌ها کلسترول و تری‌گلیسیرید هستند که در صورت افزایش بیش از حد، به دیوارهٔ رگ‌ها رسوب کرده و منجر به تصلب شرایین و در نهایت بیماری‌های قلبی–عروقی می‌شوند.
این اختلال معمولاً بدون علامت است و فقط با آزمایش خون مشخص می‌شود. با این حال، افزایش طولانی‌مدت چربی خون می‌تواند ریسک سکته قلبی، مغزی و انسداد عروق را به‌طور قابل توجهی بالا ببرد.
علائم چربی خون بالا
- در اغلب موارد بدون علامت و فقط با آزمایش خون قابل تشخیص است
- ایجاد رسوبات چربی زردرنگ روی پلک‌ها (گزانتوما)
- درد قفسه سینه یا تنگی نفس (در صورت انسداد عروق کرونر)
- درد ساق پا هنگام راه رفتن (به دلیل کاهش خون‌رسانی)
- سرگیجه یا سکته‌های گذرا در موارد شدید
انواع اختلالات چربی خون
- کلسترول LDL بالا (کلسترول بد): عامل اصلی رسوب در دیواره رگ‌ها و ایجاد پلاک‌های آترواسکلروتیک.
- کلسترول HDL پایین (کلسترول خوب): کاهش توانایی بدن در جمع‌آوری چربی اضافی از خون.
- تری‌گلیسیرید بالا: اغلب ناشی از پرخوری، دیابت کنترل‌نشده، چاقی یا مصرف الکل.
- هیپرلیپیدمی خانوادگی: نوع ارثی که در سنین پایین باعث رسوب چربی و مشکلات قلبی می‌شود.
چربی خون و زندگی روزمره
افراد مبتلا باید رژیم غذایی خود را اصلاح کرده و مصرف غذاهای پرچرب، سرخ‌شده، فست‌فود و شیرینی‌جات را به حداقل برسانند. فعالیت بدنی منظم، ترک سیگار، کاهش مصرف الکل و کنترل وزن از مهم‌ترین اقدامات روزمره برای کاهش سطح چربی خون هستند.
همچنین در بسیاری از موارد، پزشک داروهایی مانند استاتین‌ها یا فیبرات‌ها را تجویز می‌کند که مصرف منظم آن‌ها حیاتی است.
عوارض چربی خون بالا
- تصلب شرایین و تنگی عروق
- سکته قلبی و بیماری عروق کرونر
- سکته مغزی ایسکمیک
- بیماری شریانی محیطی (گرفتگی رگ‌های پا)
- پانکراتیت (التهاب لوزالمعده در تری‌گلیسیرید بسیار بالا)
روش‌های پیشگیری و درمان
- تغذیه: مصرف سبزیجات، میوه‌ها، غلات کامل، ماهی و مغزها؛ پرهیز از چربی‌های اشباع و ترانس.
- ورزش: حداقل ۳۰ دقیقه فعالیت هوازی روزانه (پیاده‌روی تند، دوچرخه‌سواری یا شنا).
- کاهش وزن: حتی ۵–۱۰٪ کاهش وزن می‌تواند سطح چربی خون را به‌طور چشمگیری بهبود بخشد.
- ترک سیگار و الکل: سیگار HDL (کلسترول خوب) را کاهش می‌دهد و الکل تری‌گلیسیرید را بالا می‌برد.
- دارودرمانی: در صورت لزوم، داروهای استاتین، فیبرات یا ترکیبی از آن‌ها توسط پزشک تجویز می‌شوند.
- پیگیری منظم: انجام آزمایش خون دوره‌ای و بررسی عوارض قلبی–عروقی ضروری است.
