فشار خون بالا (پرفشاری خون): علل، علائم و روش‌های کنترل
فشار خون بالا یکی از شایع‌ترین بیماری‌های مزمن است که در آن فشار واردشده به دیوارهٔ رگ‌ها به‌طور دائمی از حد طبیعی بالاتر می‌رود. این وضعیت در بلندمدت می‌تواند به قلب، مغز، کلیه‌ها و چشم‌ها آسیب برساند. از آن‌جا که اغلب بدون علامت است، به «قاتل خاموش» شهرت دارد و تنها با پایش منظم می‌توان از عوارض آن پیشگیری کرد.
کنترل پرفشاری خون بر سه پایه استوار است: تغییر سبک زندگی (کاهش نمک، فعالیت بدنی، کنترل وزن و ترک دخانیات)، پیگیری پزشکی منظم و در صورت نیاز مصرف داروهای کاهنده فشار خون. شروع زودهنگام مداخلات می‌تواند به‌طور چشمگیری از سکتهٔ قلبی و مغزی جلوگیری کند.
علائم فشار خون بالا
- در بیشتر موارد بدون علامت است و فقط با اندازه‌گیری مشخص می‌شود
- سردرد ضربان‌دار، به‌ویژه صبح‌ها
- سرگیجه، تپش قلب یا تنگی نفس
- تاری دید یا نقاط شناور در میدان بینایی
- خون‌دماغ‌های مکرر (در موارد شدید)
انواع فشار خون بالا
- فشار خون اولیه (اساسی): شایع‌ترین نوع؛ علت دقیق مشخص نیست و ترکیبی از ژنتیک و سبک زندگی نقش دارد.
- فشار خون ثانویه: ناشی از بیماری‌های زمینه‌ای مانند بیماری‌های کلیوی، اختلالات هورمونی یا مصرف برخی داروها.
- فشار خون «سفیدپوش»: بالا بودن فشار فقط در مطب/بیمارستان به‌علت اضطراب؛ نیازمند پایش در منزل یا هولتر.
- فشار خون نقاب‌دار: فشار طبیعی در مطب ولی بالا در منزل یا محل کار؛ خطرناک چون از نظر پنهان می‌ماند.
- بحران فشار خون: افزایش بسیار شدید (همراه با علائم ارگان هدف) که وضعیت اورژانسی محسوب می‌شود.
فشار خون و زندگی روزمره
پایش خانگی با دستگاه دیجیتال بازویی، ثبت نتایج، تنظیم رژیم غذایی کم‌نمک، فعالیت منظم هوازی (مثل پیاده‌روی تند)، کاهش استرس، خواب کافی و مصرف منظم داروها طبق تجویز پزشک، ستون‌های مدیریت روزمره هستند. هدف درمان اغلب رسیدن به فشار کمتر از محدودهٔ هدف متناسب با سن و شرایط پزشکی شماست.
علاوه بر این، بررسی دوره‌ای چربی خون، قند خون، عملکرد کلیه و معاینات چشمی به‌ویژه در افراد پرخطر توصیه می‌شود تا عوارض زود تشخیص داده شوند.
عوارض پرفشاری خون
- بیماری عروق کرونر، نارسایی قلبی و بزرگی قلب
- سکتهٔ مغزی ایسکمیک یا خون‌ریزی مغزی
- بیماری مزمن کلیه و نارسایی کلیوی
- رتینوپاتی (آسیب به شبکیه) و اختلالات بینایی
- سختی و تنگی رگ‌ها (آترواسکلروز) و کاهش خون‌رسانی اندام‌ها
روش‌های کنترل و درمان
- تغذیه: الگوی غذایی DASH (سبزیجات، میوه، لبنیات کم‌چرب، غلات کامل؛ محدودیت نمک، قند و چربی‌های اشباع).
- فعالیت بدنی: حداقل ۱۵۰ دقیقه ورزش هوازی در هفته + تمرینات قدرتی سبک.
- سبک زندگی: مدیریت استرس، خواب کافی (۷–۸ ساعت)، کاهش کافئین در افراد حساس.
